İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi, etkileşimli teknolojilerin tasarımı, değerlendirilmesi ve uygulaması ile ilgilenen disiplinler arası bir çalışma alanıdır. İnsan-Bilgisayar Etkileşimi (İBE) çalışma alanı, insan ve bilgisayar arasındaki etkileşimi konu edinmesinden dolayı insan davranışı, psikoloji, bilişsel bilimler, bilgisayar teknolojileri ve yazılım mühendisliği yanında ergonomi, grafik ve endüstriyel tasarım, sosyoloji, antropoloji ve eğitim bilimleri gibi alanlarla da ilişkilidir.

İBE Laboratuarları genellikle kullanıcıların bulunduğu test odası ve testi düzenleyenlerin bulunduğu operatör odası olmak üzere iki kısımdan oluşur. Kullanıcıların test sırasında gözlemcileri görmemesi için operatör odası ile test odası tek yönlü bir ayna ile ayrılır ve dimmer kontrol üniteleri ayarlanabilir hale getirilerek uygun ışıklandırma ortamı sağlanır. Testler sırasında kameralar, mikrofon ve hoparlörler aracılığıyla ses ve görüntü kaydı alınır, göz-izleme (eye-tracking) cihazı ile göz hareketleri ile ilgili bilgiler kaydedilir. Kaydedilen veriler İnsan-Bilgisayar Etkileşimi çalışmaları için hazırlanmış yazılımlarla değerlendirilir.

Kullanışlılık Laboratuvarı

Örnek bir labaratuvar, Prof. Dr. Servet Bayram’ın başkanlığında Marmara Üniversitesi AEF BÖTE Bölümün’de, alt yapı projesi olarak 2009 yılında kurulmuş ve onun kontrolünde, 2015 yılında emekli olana kadar faal bir şekilde kullanılmıştır. 

Bu Laboratuvar, kullanılabilirlik (usability) testleri için dizayn edilmiştir. Laboratuvarlarda kullanıcıların bulunduğu test odası ve testi düzenleyenlerin bulunduğu operatör odası olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Kullanıcıların test sırasında gözlemcileri görmemesi için operatör odası ile test odası tek yönlü bir ayna (one way mirror) ile ayrılmıştır.  Çalışmalar esnasında, ışıklandırma dimmer kontrol üniteleri ayarlanabilir hale getirilerek uygun ışıklandırma ortamı sağlanmaktadır. Testler sırasında değişik kameralar, mikrofon ve hoparlörler aracılığıyla ses ve görüntü kaydı alınmakta, alınan veriler özel Noldus observer ve u-log yazılımları aracılığı ile sistemde tutulmaktadır.  SMI Göz-izleme (eye-tracking) cihazı ile göz hareketleri ile ilgili bilgiler kaydedilmektedir. Kaydedilen veriler İnsan Bilgisayar Etkileşimi çalışmaları için hazırlanmış özel yazılımlarla değerlendirilmektedir.

İnsan Bilgisayar Etkileşimi laboratuvarlarında ses ve görüntü kaydı tavana monte edilen dome tipi kameralar ve profil görüntüsü alan ayaklı kameralar ile gerçekleştirilebilmektedir. Laboratuvarda test sırasında kullanıcının dikkatini dağıtabilecek unsurların en aza indirgenebilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Operatör odası ile test odası arasında ses yalıtımı sağlanmıştır. Özel güvenlik sorgu odalarında kullanılan yalıtım tekniği ile test odası dış çevreden tümüyle soyutlandırılmıştır.  Sesli iletişim çift yönlü mikrofonlar ve hoparlörler aracılığıyla sağlanmaktadır. Ses ve video kayıtlarının değerlendirilmesi aşamasında video ve ses mikserleri Noldus programı entegrasyonu içinde kullanmaktadır.

Laboratuvar Fotoğrafları

Materyaller

  • Kameralar:Test odasında kullanıcının yüzünü, klavye kullanımını ve davranışlarını gösteren hareketli kameralar bulunur.
  • Göz İzleme cihazı ve Test Bilgisayarı:Kullanıcının testi gerçekleştirdiği süre boyunca ekranda nereye, ne kadar süreyle ve kaç kere baktığı hakkında bilgi sağlayan, aynı zamanda göz hareketlerini kaydeden, bu cihazında bağlı olduğu kullanıcının testi gerçekleştireceği bilgisayar aynı zamanda gözlemci odasında bulunan ve kullanıcının ekran görüntüsünü kaydeden diğer bir bilgisayar bulunur.
  • Gözlemci Bilgisayarı:Kontrol odasında bulunur, ekran görüntüsü Morae gibi yazılımlar tarafından ve de kameraların da bağlı bulunduğu bilgisayar tarafından ayrıca kaydedilen bir bilgisayar bulunur.
  • Kontrol Ünitesi:Kameranın aldığı görüntüyle beraber, kullanıcı ve gözlemci bilgisayarlarının ekran görüntülerini gösteren monitöre bağlı, 360 ° dönebilen kameraları kontrol eden kontrol ünitesi bulunur.
  • Mikrofon ve amplifikatör: Kullanıcı ile gözlemci arasında iletişimi gerçekleştirmek için test odasında ve kontrol odasında mikrofonlar bulunur. Ses kayıt çözünürlüğü amplifikatörler aracılığı ile yükseltilir.
  • Ses mixeri:Test odasında ve kontrol odasında bulunan hoparlör ve mikrofonu kontrol eden bir ses karıştırıcı bulunur.
  • Ses yalıtımı: Test esnasında, test odasını istenmeyen seslerden yalıtarak gürültünün zararlı etkilerinden korunmak ve uygun kullanım koşulları oluşturmak amacı ile yapılmalıdır.

Kullanılan Yazılımlar

Senso Motoric Instruments (SMI): İviewX RED 2.5 yazılımı göz izleme cihazının üreticileri tarafından geliştirilmiş, monitör üzerinde bulunan alıcı ve yansıtıcı kızılötesi kameralardan aldığı bilgileri görsel ve sayısal veriler haline dönüştüren, kaydeden ve sonradan bu verilerin analiz edilmesi için çeşitli araçlar sunan bir yazılımdır.

Noldus Observer 9.0:  Gözlemleri bilgisayar diline çevirdikten sonra oluşturduğu bu veriyi işleyerek istatistik çıkaran ve bu istatistiklere bağlı olarak grafikler oluşturan bir programdır. Observer, gözlenen verinin toparlanması, yönetimi, analizi ve sunumu için kullanılan bir yazılımdır. Davranış gelişimi, iletişim, eğitim, dil edinimi, kavrama, psikolojik değerlendirme konularında bilgi toplamada yardımcı olmakla beraber, ürün kullanılabilirliği ve insan-makine etkileşimi değerlendirmede de kullanılan bir programdır.

U-Log : Otomatik olarak kullanıcı-sistem etkileşimini ve klavye-mouse hareketlerini kayıt eden cihazdır.

Araştırma Konularından Seçmeler

  • Kullanışlılık Testi
  • Kullanıcı Arayüzü Yazılımları
  • Okuma ve Konuşma Bozuklukları (Disleksi)
  • Sanat, Müzik ve Drama
  • Görsel Arayüz Tasarımı
  • Bilgisayar Destekli İşbirlikli Çalışma
  • Eğitsel Multimedya
  • Pazarlama Araştırmaları
  • Tıbbi Çalışmalar
  • Bilişsel Modeller
  • Psikoloji
  • Konuşma-Tanıma
  • Otizm
  • Bilgisayar Grafikleri
  • Veri Görselleştirme
  • Akıllı Eğiticiler
  • Psikolinguistik
  • Yazılım Mühendisliği

Örnek Uygulamalar

Video 1: İlgi Haritası
Tüm Hakları Saklıdır. Prof. Dr. Servet Bayram